Cześć Przyjaciele!
Gdańsk jest miastem o długiej historii, której namacalnymi świadkami są budynki. W każdym stuleciu wzniesiono szereg ciekawych, wartościowych i pięknych obiektów, które w dużej mierze możemy podziwiać po dziś dzień.
W niniejszym artykule mam dla Was zestawienie najpiękniejszych i najwartościowszych budynków w Gdańsku z każdego stulecia. W niektórych przypadkach wybór był bardzo ciężki, szczególnie w przypadku XVI i XVII wieku, kiedy to miasto było najbogatszym w Polsce i stawiało zachwycające budowle.
Zachęcam i Was do wypisania swoich typów, jestem ciekaw co o tym myślicie.
Tymczasem zapraszam serdecznie do lektury!
1. XIV wiek – Wielki Młyn
Wybierając najwartościowszy zabytek w Gdańsku z XIV wieku nie było łatwo, ale z drugiej strony wybór nie mógł być inny.
Wielki Młyn to średniowieczny młyn wodny pochodzący z XIV wieku i zlokalizowany na wyspie Tarcza na rozwidleniu Kanału Raduni. Obiekt był młynem, spichlerzem i pełnił również funkcję piekarni.
Dobrych 10 lat temu na jednym ze spacerów z przewodnikiem usłyszałem takie słowa: “Gdybym miał pokazać w Gdańsku tylko dwa zabytki, byłby do Żuraw i Wielki Młyn”.
Zabytek ma 26 metrów szerokości, 41 metrów długości oraz 26 metrów wysokości. W najlepszych czasach młyn posiadał aż 18 kół wodnych i nie było drugiego takiego w całej Europie. Dzisiaj w jego wnętrzu znajduje się wspaniałe Muzeum Bursztynu, ale jest też mała ekspozycja poświęcona historii Wielkiego Młyna.
2. XV wiek – Żuraw
Piętnaste stulecie początkowo miałem zarezerwowane dla Bazyliki Mariackiej, wszak korona miasta Gdańska była wznoszona w dużej mierze właśnie w XV wieku. Oznaczałoby to jednak pominięcie Żurawia, który uważam za jeden z najważniejszych obiektów w mieście, jego symbol i znak rozpoznawczy.
Żuraw – jeden z ważniejszych zabytków, odróżniający Gdańsk od każdego innego. Żuraw został zbudowany w latach 1442-1444 na miejscu XIV-wiecznej bramy (wyposażonej w urządzenie dźwigowe). Budowla łączy rolę bramy – spójrzcie na dwie ceglane baszty, jak i dźwigu portowego – zwróćcie uwagę na drewnianą konstrukcję między basztami.
Idąc nad rzeką doskonale widać, jak górna jej część wystaje w stronę Motławy. Żuraw mógł unieść do 2 ton na wysokość 27 metrów i do 4 ton na wysokość 11 metrów, a to wszystko za pomocą dwóch par bębnów umieszczonych nad sobą. Wprawiane w ruch za pomocą ludzi, pozwalały dźwigać maszty, podnosić towary i statki w celu naprawy. W Żurawiu – największym takim zabytku średniowiecznej Europy – mieści się oddział Narodowego Muzeum Morskiego, który zdecydowanie WARTO odwiedzić.
3. XVI wiek – Bazylika Mariacka
W poprzednim punkcie wspomniałem o tym, że Bazylika Mariacka była budowana głównie w XV wieku i to tam powinienem ją wymienić, jednakże gdybym to zrobił, musiałbym pominąć Żuraw. Nie mogłem na to pozwolić i Bazylikę Mariacką opisuje jako najwartościowszy zabytek XVI wieku.
Wiem wiem, owa świątynia ma mało wspólnego z tym czasem, ale jej budowa była kończona w 1502 roku, czyli już w XVI stuleciu. Zdaje sobie sprawę, że z XVI wieku mamy takie cuda jak Brama Wyżynna, Brama Zielona bądź Ratusz Staromiejski. Jednocześnie uważam, że Bazylika Mariacka POWINNA znaleźć się w tym zestawieniu.
Bazylika Mariacka jest chlubą Gdańska i zabytkiem, który robi KONKRETNE wrażenie. To drugi największy na świecie kościół zbudowany z cegły i największa zabytkowa świątynia w Polsce. Bazylika Mariacka budowana z przerwami przez 159 lat (1343-1502) imponuje rozmiarami! Długość: 105,5 metra, szerokość w transepcie: 66 metrów, wysokość od posadzki do sklepienia: 27 metrów, wysokość wieży: 78 metrów, powierzchnia dachów: 0,8 ha, powierzchnia wewnętrzna: 0,4 ha, pojemność: ok. 20 tysięcy osób.
O Bazylice Mariackiej można napisać kilka osobnych artykułów, gdyż mimo wojennej zawieruchy, jej bogactwo potrafi oczarować. Liczne zabytki, takie jak: epitafia, rzeźby, ołtarze, organy, Zegar Astronomiczny, tablice, malowidła, chrzcielnica, ambona i wiele innych, wciągają do środka na długi czas. Światło wpadające przez 37 ogromnych okien doskonale doświetla wnętrze. Żaden współczesny obiekt nie robi takiego wrażenia. Gotycka świątynia raduje spacerujących wokół niej portalami wejściowymi, oknami, wieżyczkami, szczytami tak cudnymi, że ciężko oderwać wzrok. Na wieżę prowadzi 409 schodów, niemniej warto podjąć wysiłek i obejrzeć wspaniałą panoramę miasta.
4. XVII wiek – Wielka Zbrojownia
W przypadku XVII wieku wybór również nie był łatwy, niemniej zdecydowałem się na Wielką Zbrojownię. Przebogata manierystyczna fasada Wielkiej Zbrojowni z początku XVII wieku to dzieło Antoniego van Obberghena. Od strony ulicy Piwnej budynek zwieńczony jest dwoma szczytami i dwiema ośmiobocznymi wieżyczkami z hełmami. Zbrojownie wzniesiono z drobnej cegły holenderki, udekorowano ozdobami z piaskowca i złoceniami. Wielka Zbrojownia ukazuje jak bogate w tamtym czasie było miasto, skoro magazyn broni wygląda tak dostojnie.
5. XVIII wiek – Kościół Św. Ignacego Loyoli
W przypadku najciekawszych budynków z XVIII wieku nie jest już tak łatwo jak wcześniej. Gdańsk niewiele ma barokowych bądź rokokowych zabytków, szczególnie tych bardziej znaczących. Aby znaleźć moim zdaniem najładniejszy budynek w Gdańsku z XVIII wieku, ruszamy na Stare Szkoty.
Kościół Św. Ignacego Loyoli został zbudowany nad Kanałem Raduni w połowie XVIII wieku w stylu barokowym. Trzynawowa świątynia o charakterze halowym prezentuje się świetnie na tle zielonych wzniesień.
6. XIX wiek – Dworzec Główny
Budynek Dworca Głównego w Gdańsku został zbudowany w latach 1894-1900 w stylu “gdańskiego renesansu”. Projektem zajmowali się: Alexander Rüdell, Paul Thömer, mistrz budowlany Georg Cuny oraz kolejowy inspektor budowlany Glasewald. Zbudowany z cegły i ozdobiony piaskowcem gmach z wieżą nawiązującą do Kościoła Św. Katarzyny, jest jednym z ładniejszych dworców w Polsce.
7. XX wiek – Hala Olivia
Wybór najciekawszego budynku z XX wieku jest niezwykle trudny. Jakże różnorodnie na przestrzeni całego stulecia budowano! Początek XX wieku, dwudziestolecie międzywojenne, socrealizm, lata 60-te i 70-te, bądź lata 90-te. W każdym czasie powstawały zupełnie inne budynki.
Postawiłem tym razem na reprezentantkę lat 60-tych i 70-tych, a więc Halę Olivia. Hala widowiskowo-sportowa została zbudowana w latach 1965-1972, a zaprojektowana przez inżyniera prof. Stanisława Kusia, Macieja Krasińskiego i architekta Macieja Gintowta.
Architekci nawiązali do morskiego charakteru miasta. Dynamiczna sylwetka przypomina kadłub statku lub morskie fale. W 2016 roku odnowiono elewacje i zamontowano iluminacje.
8. XXI wiek – Teatr Szekspirowski
Dwudziesty pierwszy wiek to wysyp całej masy różnorakich budynków. Urody wielu z nich nie ma co nawet komentować, natomiast kilka może walczyć o miano symbolu współczesnego Gdańska. Wybrałem gmach Teatru Szekspirowskiego.
Zbudowany w latach 2011-2014 Teatr Szekspirowski został zaprojektowany przez włoskiego architekta – Renato Rizzi. Drewniane wnętrze inspirowane jest XVII-wiecznym pierwowzorem, natomiast z zewnątrz budynek obłożono ciemną, antracytową cegłą. Architektonicznie nawiązuje do gotyckich zabytków (przypory), z kolei otaczający główny budynek mur, do stojących w pobliżu Murów Obronnych. Na mur można wejść, by z tej perspektywy oglądać Główne Miasto.
Kilka (ważnych) słów na koniec
Dziękuję Wam za wizytę na blogu i lekturę artykułu. Zdaje sobie sprawę, że pominąłem wiele wartościowych i pięknych budynków, dlatego zachęcam, aby każdy z Was wypisał swoje typy.
A tutaj możecie dobrowolnie wesprzeć mą działalność, stawiając mi kawkę ☕ Dziękuję!
Zapraszam Was serdecznie do obserwowania mnie na FB i IG, gdzie regularnie wrzucam zdjęcia oraz dzielę się przemyśleniami na temat Gdańska.
Odkrywajcie Gdańsk, pokazujcie innym i cieszcie się tym! Pozdrawiam, Cześć!
