Cześć Przyjaciele!
Gdańsk kryje OGROM ciekawostek i mało znanych faktów, o których pragnę Wam opowiadać. Na przestrzeni kilkunastu lat świadomej podróży przez swoje miasto, przekonałem się o jednym – to miasto zaskakuje na każdym kroku.
Z tego względu rozpoczynamy nowy cykl artykułów pt. “Ciekawostki gdańskich dzielnic”! Owszem, nie odkryje w ten sposób nawet w 1% tego co kryje stolica Pomorza, jak jest intrygująca i pociągająca, jak wiele ciekawych postaci zrodziła i jak często musiała sobie radzić z przeciwnościami losu.
Mam jednocześnie przekonanie, iż jeśli dokończę ten cykl, będziemy mieli zbiór kilkuset wspaniałych i wartych poznania ciekawostek na temat Gdańska.
W ramach każdego wpisu, wypiszę siedem ciekawostek odnoszących się do konkretnej dzielnicy miasta. W przypadku, gdy trudno będzie mi znaleźć siedem ciekawostek, połączę dwie sąsiadujące ze sobą dzielnice.
To DWUNASTY wpis z tej serii. Pozostałe macie niżej:
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – WRZESZCZ – Gdzie bywał król Polski?, jeden z pierwszych takich parków!, wrzeszczański modernizm :O
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – WYSPA SOBIESZEWSKA – Jak natura i człowiek stworzyły wyspę?, zjawiskowa fauna, wyjątkowy prom :O
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – OLIWA – zabytek ukryty w dolinie, mało znany ogród, najwyższy w północnej Polsce!
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – BRZEŹNO – przedwojenne molo, tramwaj z widokiem na plażę, fortyfikacje
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – NOWY PORT – prom, którego nie ma, Teatr Muzyczny w Nowym Porcie?, pamiątka po latarni morskiej
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – CHEŁM – tajemnicze nekropolie, ulica Długa i widok na morze!
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – ORUNIA – warzywniak, który przenosi w czasie i ślady po linii tramwajowej
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – STOGI – tańce nad jeziorem, najszersza plaża i dlaczego Stogi to wyjątkowe miejsce?
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – Górki Zachodnie – tramwaj wodny, którego nie ma, ukryte jezioro i plaża nad rzeką
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – Siedlce – ul. Kościelna bez kościoła, największy taki cmentarz i najstarszy budynek
- Ciekawostki gdańskich dzielnic – GŁÓWNE MIASTO (Historyczne Śródmieście) – wędrujący gotyk, potężny zegar i niejeden Neptun
Na niektórych z Was, szczególnie mieszkańców i osób trochę głębiej interesujących się miastem, nie zrobię wielkiego wrażenia. Mam jednak wrażenie, iż wiele osób może na nowo odkryć Gdańsk. Choćby dlatego warto.
Zapraszam do lektury! Oto 7 ciekawostek na temat Starego Miasta (Historyczne Śródmieście)
1. Wielki Młyn – dlaczego WIELKI?
Wielki Młyn to średniowieczny młyn wodny pochodzący z XIV wieku i zlokalizowany na wyspie Tarcza na rozwidleniu Kanału Raduni. Obiekt był młynem, spichlerzem i pełnił również funkcję piekarni. Dobrych 10 lat temu na jednym ze spacerów z przewodnikiem usłyszałem takie słowa: “Gdybym miał pokazać w Gdańsku tylko dwa zabytki, byłby do Żuraw i Wielki Młyn”. No właśnie, dlaczego “wielki”? Otóż zabytek ma 26 metrów szerokości, 41 metrów długości oraz 26 metrów wysokości. W najlepszych czasach młyn posiadał aż 18 kół wodnych i nie było drugiego takiego w całej Europie. Dzisiaj w jego wnętrzu znajduje się wspaniałe Muzeum Bursztynu, ale jest też mała ekspozycja poświęcona historii Wielkiego Młyna.
2. Kanał Raduni
Kanał Raduni zbudowano w połowie XIV wieku z inicjatywy Krzyżaków. Mający 13,5 km kanał zaczyna swój bieg w Pruszczu Gdańskim, płynie przez Św. Wojciech, Lipce, Orunie, Stare Szkoty, Zaroślak, uchodząc do Motławy w pobliżu Brabanku w Gdańsku. Właśnie na terenie Starego Miasta jest najbardziej malowniczy i to tutaj stoją najciekawsze związane z nim zabytki. Na inwestycje zdecydowano się po to, aby doprowadzić do miasta wodę pitną, napędzać młyny i tartaki oraz napełniać fosy miejskie. Ciekawostką jest jego przecięcie z nowożytnymi fortyfikacjami, które wzniesiono w XVI wieku – wówczas kanał płynął ponad fosą obronną specjalnym akweduktem.
3. Co kryje Kościół Św. Katarzyny?
Kościół Św. Katarzyny to “fara” Starego Miasta – najstarszy parafialny kościół w Gdańsku. Jego historia sięga XIII wieku, choć obecna świątynia to XIV-XV (bryła) i XVII (hełm) stulecie. Tak wiekowy i wspaniały kościół musi kryć ciekawostki i niespodzianki, prawda? Tak w istocie jest.
Wnętrze kościoła jest miejscem licznych, jakże interesujących zabytków, jednak najważniejszym z perspektywy nauki jest miejsce pochówku Jana Heweliusza. Płyta nagrobna z 1659 roku znajduje się w prezbiterium. Co ciekawe, astronom zmarł dopiero w 1687 roku, zatem już 28 lat przed śmiercią zamówił płytę nagrobną z marmuru belgijskiego.
Wędrując chodnikiem i mijając Kościół Św. Katarzyny, być może zwróciliście uwagę na niepozorne wejście na prawo od głównego wejścia pod wieżą. Zaraz za drzwiami (trzeba poczekać na zielone światło), czeka Was pokonanie 66 schodów, po czym znajdziecie się w świecie zegarów wieżowych. Klimat nie do podrobienia! Mechanizmy wydają charakterystyczne dźwięki, które przerywają ogólnie panującą ciszę. Właśnie tutaj zobaczycie zegar z najdłuższym wahadłem na świecie – mierzy ono 31,22 metra. Ponadto warte uwagi są oryginalny zegar kolebnikowy, mechanizmy datowane na XV wiek bądź XVIII, XIX i XX-wieczne zegary Żuławskie.
W wyższej partii wieży kościoła, zobaczycie carillon składający się z 50-ciu dzwonów. Tradycja tego instrumentu w tym miejscu sięga XVI wieku. Obecny carillon, odbudowany w latach 1989-1998 jest największym w Polsce i w Europie Środkowej. Co ciekawe, Gdańsk jest jedynym miastem w Polsce, które posiada takowe instrumenty muzyczne.
4. Oryginalne zabytki
Historyczne Śródmieście Gdańska wg szacunków zostało w 90 % zniszczone pod koniec II Wojny Światowej. Straty zabytkowej tkanki miejskiej były OGROMNE, jednakże mimo tego, jest kilka obiektów, które niemal bez szwanku przetrwały zagładę. Co więcej, niektóre z nich zlokalizowane są na Starym Mieście!
Pierwszym jest Ratusz Starego Miasta, który stoi przy ulicy Korzennej, na przedłużeniu osi widokowej przechodzącej przez Zieleniec Heweliusza. Urokliwy budynek został wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku w stylu Manieryzmu Niderlandzkiego wg. proj. Antoniego van Obberghena. Dwukondygnacyjna elewacja frontowa flankowana jest przez dwie smukłe wieżyczki, zaś u góry zwieńczona wysokim dachem i efektownym hełmem.
Drugim jest zaś Dom Opatów Pelplińskich. Wspaniała manierystyczna kamieniczka stojąca nad Kanałem Raduni została zbudowana w 1612 roku. Abraham van den Blocke zaprojektował typową dla tej części Europy budowlę, czerpiąc z architektury niderlandów. Fasada z małej cegiełki kontrastuje z kamiennymi detalami, szczyt ozdobiony jest ornamentem okuciowym, a całość wieńczy dodany w 1912 roku orzeł. Kamienica zyskała obecną nazwę ze względu na fakt, iż od 1686 roku należała do opactwa cysterskiego w Pelplinie.
5. Mały Młyn, który nie jest i nie był młynem
“Mały Młyn” – taką nazwę można przeczytać na tabliczce umieszczonej na stojącym okrakiem nad Kanałem Raduni zabytku. Tymczasem ów budynek nigdy młynem nie był. Ten stał w zupełnie innym miejscu, również nad Kanałem Raduni, ale bliżej Domu Opatów Pelplińskich. Zabytek ze zdjęcia poniżej był tylko i aż spichlerzem zbudowanym w końcu XIV wieku.
6. Słynne Obserwatorium Heweliusza – gdzie było?
Najważniejszą postacią związaną ze Starym Miastem był oczywiście Jan Heweliusz. Pewnie każdy słyszał o jego osiągnięciach związanych z astronomią, ale gdzie mieściło się słynne obserwatorium sławnego gdańszczanina? Znajdowało się ono kawałek od Ratusza Staromiejskiego, przy ulicy Korzennej, na dachu kamienicy, w której mieszkał. Heweliusz własnoręcznie wykonywał urządzenia pozwalające na badanie i obserwowanie gwiazd. Jego pierwszym dziełem była selenografia – własnoręcznie sporządzone plansze przedstawiające fazy księżyca. Tych było rzecz jasna DUŻO więcej.
7. Fragment dawnego sierocińca
Jadąc Wałami Jagiellońskimi każdy z nas widział wysoki szary gmach mieszczący obecnie Prokuraturę Okręgową, zaś wzniesiony w 1916 roku na siedzibę Zachodniopruskiego Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia. Mało kto (bo i nie ma wielu ku temu okazji) zagląda jednak na tyły gmachu. A znajduje się tam niepasujący do architektury budynku portal i szczyt, jak gdyby przeniesiony żywcem z innych czasów. Tak w istocie jest, bowiem jest to renesansowy portal z połowy XVI wieku, który zdobił dawny sierociniec. W momencie budowy nowego gmachu, postanowiono zachować zabytkowy portal i wbudować w nowy, dzisiaj już ponad 100-letni budynek. Niestety nie posiadam zdjęcia owego renesansowego dzieła.
Kilka (ważnych) słów na koniec
Dziękuję Was serdecznie za wizytę na blogu i lekturę nowego artykułu. Liczę, że ciekawostki przedstawione powyżej choć kapkę zaspokoiły Wasze oczekiwania.
Przed nami kolejne dzielnice i więcej interesujących historii i faktów. Bo Gdańsk wciąż nie przestaje zaskakiwać!
A tutaj możecie dobrowolnie wesprzeć mą działalność, stawiając mi kawkę 🙂 Dziękuję!
Ciekawa strona. Jakiś czas temu też zaglądałam w różne zakątki miasta i nieco o tym pisałam na https://namojejmapie.blogspot.com . Mam zamiar do tego wrócić. Może nie tak intensywnie jak u Ciebie, ale chcę. Warto poznawać swoje miasto a poprzez bloga przekazywać tą wiedzę innym.
Bardzo się cieszę, że nie tylko ja opisuje swoje miejskie wyprawy 🙂 Pozdrawiam!